Nieuw beleid, ontwikkelingen, ambities en heroverwegingen
In deze begroting wordt onder Algemene dekkingsmiddelen, overhead, VPB, onvoorzien voor nieuw beleid, ontwikkelingen, ambities en heroverwegingen voor structureel € 1.085.000 minder aan lasten in 2026 oplopend naar € 1.691.000 minder aan lasten in 2029 gevraagd. Daarnaast is sprake van structureel € 3.353.000 meer aan baten aflopend naar € 2.161.000 meer aan baten in 2029.
Een specificatie van de extra lasten en baten aan nieuw beleid, ontwikkelingen, ambities en heroverwegingen wordt hieronder weergegeven op niveau van taakveld.
Actualisatie urencalculaties en kostendekkendheid leges met effecten voor alle taakvelden die onder dit programma vallen (structureel voordeel € 164.000)
Het effect voor dit programma van deze twee onderwerpen bedraagt structureel € 164.000 voordelig. Voor een overzicht van het totale effect over alle programma’s verwijzen wij naar het onderdeel uiteenzetting van de financiële begroting en dan specifiek de toelichting op het onderdeel nieuw beleid, ontwikkelingen, ambities en heroverwegingen van de financiële begroting.
Taakveld 0.4 Overhead (structureel voordeel € 577.000 in 2026 oplopend naar € 787.000 in 2029)
Strategische adviescapaciteit, vacatureruimte schrappen, efficiency etc. (structureel voordeel € 162.000 in 2026 oplopend naar € 372.000 in 2029)
In het kader van de ombuigingen kijken we ook kritisch naar de omvang van de ambtelijke organisatie. In de afgelopen jaren is een investering in de ambtelijke organisatie nodig gebleken en is de ambtelijke capaciteit uitgebreid om uitvoering te kunnen geven aan alle taken, opgaven en ambities. Het is dan ook niet mogelijk om een besparing te realiseren zonder dat dit effect zal gaan hebben op onze ambities en de flexibiliteit in de uitvoering. Desondanks is besloten om in deze begroting een reductie van de strategische adviescapaciteit en een besparing op ondersteuning van administratie in te boeken. Vooralsnog wordt uitgegaan van een oplopende besparing van € 162.000 in 2026 oplopend naar € 372.000 in 2029.
Beperken inhuur - schrappen wendbaarheidsbudget (structureel voordeel € 245.000)
Binnen de gemeente Neder-Betuwe wordt gebruik gemaakt van externe medewerkers (inhuur). Bijvoorbeeld vanwege het ontstaan van vacatures die niet op korte termijn met vaste medewerkers kunnen worden ingevuld, vervanging bij ziekte, of voor het aantrekken van specifieke expertise waarvoor geldt dat het vanuit bedrijfsmatig/financieel oogpunt niet rendabel is om deze binnen de eigen organisatie te borgen. Het uitgangspunt is dat er zo terughoudend mogelijk met inhuur van externen wordt omgegaan. In voorgaande begrotingen en meerjarenramingen is een structureel wendbaarheidsbudget opgenomen om wendbaar te zijn met de benodigde inzet van personeel (externe inhuur) wanneer nodig. Hoewel de noodzaak om snel in te kunnen spelen op ontwikkelingen onverminderd groot blijft, zien we dat in praktijk het wendbaarheidsbudget niet op voorhand wordt aangesproken. Veelal wordt eerst gekeken of knelpunten binnen de personeelsbegroting opgevangen kunnen worden. Daarom schrappen we in deze begroting het wendbaarheidsbudget. Om de risico’s op overschrijdingen te beperken gaan we in het kader van restrictief inhuurbeleid nog kritischer kijken of inhuur nodig is. Door nog scherper te prioriteren en de planning van werkzaamheden vaker aan te passen aan de beschikbare capaciteit (faseren) kan er op inhuur worden bespaard. Dit betekent wel dat de activiteiten die we ons in de begroting hebben voorgenomen mogelijk vaker zullen doorschuiven in de tijd en pas op een later moment uitgevoerd kunnen worden. Vanzelfsprekend blijven we de huidige maatregelen om inhuur te beperken toepassen, zoals bijvoorbeeld de mogelijkheden om tijdelijk intern werkzaamheden over te nemen, het werken met tijdelijke urenuitbreidingen en een actieve arbeidsmarktbendering om vacatures zo snel mogelijk ingevuld te krijgen.
Meicirculaire 2025, bijstelling stelpost loonstijging (structureel voordeel € 170.000)
Aan de hand van de uitwerking van de meicirculaire 2025 is de stelpost loonstijging 2026 bijgesteld. Dit betekent per saldo een structureel voordeel van € 170.000. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de in de kadernota 2026 opgenomen bijlage meicirculaire 2025.
Taakveld 0.64 Overige belastingen (structureel voordeel € 50.000)
Voorgesteld wordt om het tarief voor de verblijfsbelasting te verhogen. Bij de overweging om het tarief te verhogen zal er een significante verhoging nodig zijn om een meeropbrengst te genereren. De huidige opbrengst is € 96.000 per jaar op basis van 74.425 overnachtingen (2023). Een verhoging naar bijvoorbeeld € 1,96 per overnachting levert een meeropbrengst van € 50.000 op. De mogelijkheid om verblijfsbelasting te heffen van arbeidsmigranten wordt momenteel uitgewerkt in een projectgroep (Uitwerkingsplan Huisvesting Arbeidsmigranten). Omdat nog niet is uitgewerkt hoe groot de groep is waarvan geheven kan worden en de kosten-/batenanalyse nog niet is gemaakt is er op dit moment nog geen advies te geven over een eventuele opbrengst of over de overweging differentiatie in tarieven (toeristen/arbeidsmigranten) in te voeren.
Taakveld 0.7 Algemene uitkering (structureel voordeel € 3.293.000 in 2026 aflopend naar € 1.951.000 in 2029)
Stelpost algemene uitkering gemeentefonds i.r.t. groeigemeente (structureel voordeel € 189.000 in 2026 oplopend naar € 675.000 in 2029)
Op basis van de huidige woningbouwprogramma’s is het realistisch om een stelpost extra te ontvangen algemene uitkering op te nemen. Neder-Betuwe is een groeigemeente en dat uit zich in het woningbouwprogramma 2020-2030 waarin in totaliteit tussen de 1.400 en 1.500 woningen opgeleverd worden. Op basis van de huidige plannen worden tussen 2025 en 2029 naar verwachting 725 woningen opgeleverd. Op basis van deze gegevens kan een stelpost extra te ontvangen algemene uitkering worden opgenomen. Uitgangspunten daarbij zijn:
- Aantallen opgeleverde woningen tellen pas voor het jaar erop mee.
- Bij eenheid is rekening gehouden met een gemiddeld aantal inwoners van 2,7 per woning.
- Per inwoner een toename van € 400 extra te ontvangen algemene uitkering.
Dit levert het volgende overzicht op. Hierin is te zien dat in de 2025 gerealiseerde huizen 175 is en deze pas in 2026 extra ontvangsten oplevert, te weten 175 x € 1.080= € 189.000. Dit loopt meerjarig op naar € 675.000 in 2029.
Stelpost onderuitputting btw-compensatiefonds ophogen (structureel voordeel € 150.000)
Jaarlijks is er op landelijk niveau sprake van een onder uitputting van het btw-compensatiefonds (BCF) die gemeenten jaarlijks via de algemene uitkering terugontvangen. Het BCF is tot stand gekomen door een structurele aframing van het gemeentefonds in het verleden. Alle gemeenten samen maken beperkt gebruik van het BCF zodat op macroniveau sprake is van onderuitputting. Gemeenten ontvangen de onderuitputting jaarlijks achteraf terug via het gemeentefonds. Op dit moment is in onze begroting een behoudend bedrag opgenomen van € 100.000 structureel. De laatste jaren laten zien dat de onderuitputting landelijk fors hoger is dan geraamd en er achteraf hogere bedragen terugvloeien naar gemeenten. De insteek van de Provinciaal toezichthouder is om maximaal rekening te houden voor een bedrag dat gekoppeld is aan 19 punten in de uitkeringsfactor van de algemene uitkering voor de komende jaren. Dit is gebaseerd op de onderuitputting 2023. Voor Neder-Betuwe is 1 punt afgerond € 30.000. Dat betekent dat maximaal structureel rekening gehouden mag worden met € 570.000. Het ministerie van BZK adviseert wel om, gezien de onzekerheid over de toekomstige ontwikkeling van de ruimte, voorzichtig te zijn met het opnemen van een raming voor dit dekkingsmiddel. Insteek van het nieuwe kabinet is namelijk om fors te gaan bouwen c.q. te gaan investeren, waardoor de onderuitputting zal afnemen. Voorgesteld wordt om de huidige stelpost BCF op te hogen van € 100.000 naar € 250.000 structureel. Dit betekent een structureel voordeel van € 150.000.
Meicirculaire 2025 (structureel voordeel € 2.954.000 in 2026 aflopend naar € 1.126.000 in 2029)
De financiele uitwerking van de meicirculaire 2025 kent een meerjarig positief effect. Met name voor de jaren 2026 en 2027, waarna het voordeel fors afneemt vanaf 2028. Voor detailinformatie over de financiele uitwerking van de meicirculaire 2025 verwijzen wij u naar de in de kadernota 2026 opgenomen bijlage meicirculaire 2025. Uiteraard dient u het voordeel van de algemene uitkering in samenhang te zien met de lasten die extra staan opgenomen binnen andere programma's c.q. taakvelden. Dit staat ook uitgebreid toegelicht in eerder vermelde bijlage.
Taakveld 0.8 Overige lasten en baten (structureel voordeel € 355.000 in 2026 oplopend naar € 620.000 in 2029)
VNG risicobeheerfonds (structureel voordeel € 70.000)
Het VNG-bestuur nam begin 2025 een besluit over de oprichting van een Risicobeheerfonds. Het doel van het risicobeheerfonds is om samen met gemeenten verzekeringspremies te verlagen en de veiligheid van gemeenten te verhogen door integraal risicomanagement. Onderdeel van het risicobeheerfonds is de oprichting van een eigen verzekeringsmaatschappij van gemeenten en VNG. Met een eigen schadeverzekeraar kunnen lagere premies aangeboden worden dan commerciële verzekeraars omdat een homogene groep van gebouwen wordt verzekerd. Gemeentelijke gebouwen hebben bewezen een lagere schadelast te hebben dan andere gebouwen zoals loodsen, winkels, etc. Door deze lagere schadelast kunnen de premies omlaag. Voorts hoeven er geen provisies betaald te worden en kunnen de marketingkosten beperkt zijn. Bovendien gelden voor de eigen schadeverzekeraar andere (lagere) rendementsdoelen. Op dit moment is er nog onvoldoende informatie om een goed besluit te kunnen nemen. In 2025 vindt een landelijke wervingscampagne onder gemeenten plaats. Gemeenten worden vanuit het Risicobeheerfonds van informatie voorzien om lokaal een goede afweging te kunnen maken. Vooralsnog gaan we uit van een te realiseren besparing van structureel € 70.000.
Verlagen stelpost onvoorzien (structureel voordeel € 45.000)
Het BBV stelt gemeenten verplicht om een stelpost onvoorzien op te nemen in de begroting. Echter de hoogte van deze post is aan de gemeente. Aangezien de afgelopen jaren van deze post (€ 50.000) structureel beperkt gebruik is gemaakt, wordt voorgesteld deze te verlagen naar € 5.000.
Verhogen leges (structureel voordeel € 90.000)
In het kader van de ombuigingen is in samenwerking met onderzoeksbureau ANG-onderzoek gedaan naar een mogelijke verhoging van de tarieven voor de leges, lijkbezorgingsrechten en marktgelden met als doel om daardoor zo dicht mogelijk bij 100% kostendekkendheid uit te komen. Om een kostendekkendheid van 100% te behalen zullen de tarieven (waar mogelijk) met 42% geïndexeerd moeten worden. Gezien bestaand beleid op de diverse beleidsterreinen en de onduidelijkheden die de omgevingswet nog met zich meebrengt is een ambtelijk advies voorbereid waarin de huidige kostendekkendheid wordt verhoogd van 78% naar 81%. De baten nemen met ongeveer € 75.000 toe en de lasten nemen met ongeveer € 15.000 af (door een administratieve correctie van toerekenen van uren en kosten). Per saldo leidt dit tot een meeropbrengst van ongeveer € 90.000 per jaar.
Doorontwikkeling projectmatig werken (structureel voordeel € 50.000 in 2026 oplopend naar € 200.000 in 2029.
Na implementatie van de Intaketafel willen we het projectmatig werken door ontwikkelen. Hierbij is het de bedoeling dat alle medewerkers (vaste medewerkers én externen) die werken aan opdrachten ook daadwerkelijk hun uren hierop verantwoorden. Bij opdrachten denken we aan (complexe) nieuwe ruimtelijke- en civiele initiatieven en projecten, gebiedsontwikkelingen en sociaal-maatschappelijke initiatieven met een ruimtelijke component die via de intaketafel binnenkomen. Maar naast facilitaire initiatieven ook aan bijvoorbeeld initiatieven en (rehabilitatie)projecten die voortkomen uit onze beheerprogramma’s (zoals o.a. het Neder-Betuws Verkeer- en Vervoerplan (NBVVP), Gemeentelijke Rioleringsplan (GRP) en het Meerjarig Investeringsprogramma (MJIP)). En tenslotte aan politiekbestuurlijke (beleids-)opgaven waarmee we via een bestuursopdracht aan de slag gaan. De uren die de projectorganisatie op deze manier levert, worden gefinancierd door leges, anterieure overeenkomsten (kostenverhaal derden/initiatiefnemers), de beheer- en investeringskredieten (inclusief voorbereidingskredieten) respectievelijk afzonderlijke kredieten van de raad. De betreffende medewerkers drukken voor deze uren niet langer op de personeelsstaat. De medewerkers in de projectorganisatie zullen zich als het ware financieel zelf moeten zien te bedruipen. Door een organieke werkwijze met opdrachtgevers en opdrachtnemers, worden processtappen geoptimaliseerd en daarmee ook efficiency bereikt. Op deze manier werken we toe naar een structurele substantiële besparing op de personeelslasten. We verwachten hierbij een structureel voordeel te realiseren van € 50.000 in 2026 oplopend naar € 200.000 in 2029.
Taakstelling bezuiniging gemeenschappelijke regelingen (structureel voordeel € 116.000 in 2026 oplopend naar € 232.000 in 2029)
De gemeente vraagt gemeenschappelijke regelingen om een bijdrage te leveren aan het oplossen van de financiële problematiek. Met het oog op de financiële situatie van gemeenten heeft een aantal gemeenten in Rivierenland aan gemeenschappelijke regelingen gevraagd om, in aanloop naar de Kadernota 2026, aan te geven:
- Welke efficiëntiemaatregelen kunnen worden doorgevoerd;
- Welke kosten op overhead en bedrijfsvoering kunnen worden bespaard:
- Welke niet-wettelijke taken voor de gemeenten worden uitgevoerd;
- Welke uitgewerkte keuzescenario’s er op basis van bovenstaande informatie mogelijk zijn.
In de zienswijze op de Kadernota 2026 is geconstateerd dat het verzoek van gemeenten tot op heden (nog) niet of nog maar zeer beperkt tot een inhoudelijke reactie heeft geleid. Meerdere gemeenten, waaronder Neder-Betuwe, hebben daarop een generieke taakstelling van 1,5% vanaf 2026, oplopend naar 3% vanaf 2028 aangekondigd.
In lijn met de eerder gediende zienswijze zijn de volgende gemeenschappelijke regelingen in de doorrekening betrokken: - Regio Rivierenland - Veiligheidsregio Gelderland-Zuid (VRGZ) - Regionaal Archief Rivierenland (RAR) - Werkzaak Rivierenland - excl. salariskosten SW - GGD Gelderland-Zuid (GGD) - Omgevingsdienst Rivierenland (ODR).
In totaliteit verwachten wij een besparing te realiseren van € 116.000 in 2026 oplopend naar € 232.000 in 2029.
Meicirculaire 2025, bijstelling stelpost prijsstijging (structureel nadeel € 20.000)
Aan de hand van de uitwerking van de meicirculaire 2025 is de stelpost prijsstijging 2026 bijgesteld. Dit betekent per saldo een structureel nadeel van € 20.000. Voor meer informatie verwijzen wij u naar de in de kadernota 2026 opgenomen bijlage meicirculaire 2025.
Overige kleine verschillen (structureel voordeel € 4.000 in 2026 aflopend naar € 3.000 in 2029)
Binnen dit taakveld is sprake van kleine bijstellingen die in totaliteit een stuctureel voordeel betreffen van € 4.000 in 2026 aflopend naar € 3.000 in 2029.